[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Stefan Żeromski
Najważniejsze utwory
Wiatr od morza
Ponad śnieg bielszym się stanę
Turoń
Uciekła mi przepióreczka
Przedwiośnie
„Przedwiośnie”
Data pierwszego wydania:
1925 rok
Czas akcji:
lata 1914–1924
Miejsce akcji:
Baku, Warszawa, Nawłoć, Chłodek
Bohaterowie:
Cezary Baryka, Seweryn i Jadwiga Barykowie, Szymon Gajowiec, Antoni Lulek, Hipolit Wielosławski, Laura Kościeniecka
CEZARY BARYKA - CHARAKTERYSTYKA BOHATERA
Wydarzenie
Zachowanie, myśli, uczucia
Powołanie ojca do wojska
Cezary pozbawiony ojcowskiej kontroli staje się nieposłuszny, ulega wpływom otoczenia, czuje się wolny i niezależny (rzuca szkołę).
Wybuch rewolucji
Angażuje się w ruch rewolucyjny, uczestniczy w wiecach, manifestacjach, bezkrytycznie przyjmuje hasła rewolucyjne, jest zafascynowany przemianami.
Śmierć matki
Wyraźnie dostrzega okrucieństwo rewolucji i podejrzaną moralność rewolucjonistów. Czuje się odpowiedzialny za śmierć matki.
Wojna domowa
Cezary jest samotny, załamany, ogarnia go apatia.
Powrót do Polski
Rozczarowanie po przekroczeniu granicy, zamiast szklanych domów Cezary znajduje nędzne, biedne miasteczko.
Wojna polsko-bolszewicka
Wybuch uczuć patriotycznych, entuzjazm, wola walki powodują, że Cezary wstępuje do wojska i walczy o nową ojczyznę, wykazując się olbrzymią odwagą na polu walki.
Pobyt w Nawłoci
Dostatnie życie rozleniwia Cezarego, rozkoszuje się sielanką, korzysta z beztroski, romansuje, nie dostrzega konsekwencji swych czynów, jest pysznym, zapatrzonym w siebie egoistą.
Pobyt w Chłodku
Dostrzega biedę chłopów, znów zaczyna zauważać drugiego człowieka i jego cierpienie. Okazuje się wrażliwym człowiekiem.
Rozmowy z Gajowcem
Krytyczny, ironiczny, malkontent, nie wierzy w powodzenie planu rządowego.
Zebranie rewolucjonistów
Polemizuje z komunistami, nie zgadza się z mówcami, krytykuje, ogarnia go gniew.
Etapy w życiu Cezarego Baryki
młodość (Baku)
cechy: młodość, naiwność, bunt, poczucie wolności, entuzjazm, brak krytycyzmu, uleganie wpływom innych, brak refleksji, zaślepienie,
– moment przełomowy: śmierć matki,
– konsekwencje: zmiana postawy, uświadomienie sobie zła, które niesie rewolucja, zaduma nad sensem obserwowanych wydarzeń, krytyczna refleksja, dostrzeżenie własnych błędów, krytyczna samoocena;
dojrzewanie (Nawłoć)
cechy: uleganie atmosferze sielskości, dostatku, egoizm, narcyzm, przekonanie o własnej wartości, pewność siebie, brak dystansu do rzeczywistości, zatracenie umiejętności trzeźwej oceny sytuacji, marazm,
– moment przełomowy: starcie z Barwickim,
– – konsekwencje: przenosiny do Chłodka, dostrzeżenie losu chłopów, oskarżenie ziemiaństwa, krytyka stosunków społecznych;
poszukiwanie idei
(Warszawa)
– cechy: krytycyzm, trzeźwa ocena rzeczywistości, chęć poznania Polski, chęć działania dla ojczyzny, energia, zapał, bunt przeciwko niesprawiedliwości i demagogii, poszukiwanie idei, której mógłby się poświęcić,
– – moment przełomowy: manifestacja,
– konsekwencje: impuls, który spowodował udział w manifestacji, na pewno wyciśnie piętno na dalszych losach bohatera, ale dla czytelnika pozostają one zagadką.
OBRAZ POLSKIEJ RZECZYWISTOŚCI
Grupa społeczna
Ziemiaństwo
Chłopi
Robotnicy
Miejsce zamieszkania
Nawłoć
Chłodek
Warszawa
Warunki życia
Przepych, dostatek, komfort, beztroska; jedyne zajęcia to: jedzenie, spacery, pikniki, bale, polowania, spotkania towarzyskie, gra w karty, miłostki; panuje tu niczym niezakłócona sielanka, brak wpływu świata zewnętrznego na życie mieszkańców, czas się tu zatrzymał (stąd porównanie do Soplicowa).
Chłopi folwarczni żyją w biedzie, są niewykształceni, prymitywni; mieszkają w gnijących chałupach, co dzień ciężko pracują na roli, martwią się, czy uda im się przeżyć zimę, czy wystarczy im jedzenia na przednówku – jest to jedyna rzecz, która ich aktywizuje, w innych sprawach są bierni; tragiczne są warunki bytowe komorników – nie posiadają oni żadnej ziemi, mieszkają w komórkach u bogatszych chłopów, najmują się do pracy, bieda prowadzi ich do dehumanizacji: zimą pozostawiają starych i chorych ludzi na mrozie, aby nie dzielić się z nimi i tak zbyt małą ilością jedzenia.<
Klasa robotnicza żyje w nędzy i ciemnocie, 85% dzieci cierpi na suchoty; ta grupa społeczna przeżarta jest chorobami – średnia życia wynosi 39 lat; wszyscy, którzy próbują przeciwstawić się uciskowi, trafiają do więzień, są bici, torturowani; rośnie kryzys gospodarczy, co powiększa liczbę bezrobotnych i staje się przyczyną wystąpień robotników.
Ocena Cezarego Baryki
Miejsce pełne uroku, ale prowadzony tu styl życia zasługuje na potępienie za izolację, pławienie się w dobrobycie, gdy w kraju panuje głód i niedostatek. Obowiązkiem klas posiadających powinna być troska o poprawę bytu najbiedniejszych, a nie zaspokajanie jedynie własnych potrzeb
Buntuje się przeciwko bierności chłopów, którzy traktują swój los jako coś nieuniknionego; mówi, że pędzą „zwierzęce życie”.
Nie zgadza się z metodami walki proletariatu, jednocześnie krytykuje rząd za opieszałość w rozwiązywaniu problemów tej grupy społecznej
POWIEŚĆ O POSZUKIWANIU IDEI DLA ODRODZONEJ POLSKI
Idea
Szklane domy
Reformy rządowe
Komuniści
Zwolennicy
Seweryn Baryka
Polski emigrant, przed wojną wysoki urzędnik w Baku – zdolny, przedsiębiorczy, powołany do armii rosyjskiej bierze udział w I wojnie światowej; jego marzeniem jest powrót do Polski, w myślach idealizuje kraj ojczysty.
Szymon Gajowiec
Reprezentuje rząd, jest wiceministrem skarbu, wierzy w możliwość naprawy Rzeczypospolitej na drodze reform; idealista, wyznawca idei pozytywistycznych; patriota, oddany sprawie narodowej.
Antoni Lulek
Student prawa, komunista, fanatyk, doktryner, ślepo wierzy w hasła rewolucyjne, bezkrytycznie popiera Rosję radziecką, jest zwolennikiem szybkiego rozprawienia się z przeciwnikami rewolucji.
Założenia
Według Seweryna Baryki dr Baryka buduje w Polsce szklane domy; do produkcji wykorzystuje piasek nadmorski i pracę morskiego prądu. Domy te są bardzo tanie i szybkie w montażu, przeznaczone przede wszystkim dla ludzi biednych. Szklane domy wyraźnie podnoszą poziom zdrowotności ich mieszkańców, są suche, ogrzewane, łatwo w nich utrzymać czystość. Ich wygląd dopasowany jest do krajobrazu. Szklane domy przyczyniają się do zniwelowania różnic społecznych – wszyscy mają takie same mieszkania, a więc taki sam status majątkowy. Teoria szklanych domów to idea, której celem jest równość i sprawiedliwość społeczna, a realizacja tego ma przebiegać na drodze powolnych przemian (ewolucja), dzięki postępowi technicznemu
Program Gajowca zakłada powolne wprowadzanie zmian w kraju na drodze reform:
– reformy armii i zwiększenia jej liczebności w celu zabezpieczenia granic kraju,
– – zwiększenia liczebności policji w celu zapewnienia spokoju i porządku w państwie;
– – reformy szkolnictwa (likwidacja analfabetyzmu),
– – reformy walutowej (stabilizacja pieniądza, wprowadzenie złotego),
– – reformy rolnej (wprowadzenie niskooprocentowanych pożyczek dla chłopów na zakup ziemi).
Na zebraniu komunistów Cezary Baryka poznaje program proletariatu. Komuniści wzorują się na bolszewikach, uważają, że nadrzędnym celem jest obalenie kapitalizmu na drodze rewolucji i przejęcie władzy. Dążą do stworzenia ponadpaństwowej organizacji, na której czele staną robotnicy.
Ocena Cezarego Baryki
Szklane domy okazują się fikcją, marzeniem starego, schorowanego człowieka (może bredzeniem w gorączce). To wybieg, dzięki któremu Seweryn Baryka chciał nakłonić syna do powrotu do Polski. Wizja szklanych domów pogłębia uczucie rozczarowania Cezarego po przyjeździe do kraju.
Program rządowy jest niewystarczający w obecnej sytuacji państwa polskiego, zbyt powolny, by mógł przynieść poprawę bytu najbardziej potrzebujących. Cezary krytykuje Gajowca, a jego działania traktuje z ironią. Oskarża rząd o marazm i tchórzostwo.
Nie zgadza się z poglądami komunistów, twierdzi, że robotnicy nie są przygotowani do tego, by odrodzić państwo polskie; to oni powinni stać się podmiotem akcji odrodzeńczej. Uważa, że niepodległość jest zbyt droga Polakom, by z niej rezygnowali.
... [ Pobierz całość w formacie PDF ]