[ Pobierz całość w formacie PDF ]

·         Poszczególni bohaterowie utworu posługują się zbyt kwiecistym i melizmatycznym językiem – nieważne jaka jest to postać, czym się zajmuje, ile ma lat, komunikuje się w taki sam sposób; jest to styl pisania Berenta, ponadto trudno, by ludzie z bohemy, którzy są związani ze sztuką, posługiwali się innym słownictwem.

·         Epoka, która już odeszła – utwór ukazywał się w „Chimerze” 1903 rok

Berent już w momencie, kiedy zaczął o tym pisać, było to nieaktualne

Artykuł Mariana Zaczyńskiego:

·         Niemoc serdeczna: motto powieści – należy zwalczać wewnętrzne blokady (cytat Frycza Modrzewskiego O naprawie Rzeczypospolitej)

·         Filozofie jako inspiracje: Schopenhauer i Nietzsche, filozofia Wschodu

·         Prądy myślowe i estetyczne: inspiracja naturalizmem i impresjonizmem (konsekwencje w konstrukcji bohaterów)

·         Bohaterowie:

o       brak cech,

o       dekadencja,

o       brak integralności (spójności),

o       atrofia (określenia na formy rozpadu) anomia,

o       arystotelesowska koncepcja metafizyczna – horror vacui (lęk przed pustką/ przed otwartą przestrzenią: obrazy Prerafaelitów, arrasy, litografie – tendecje do zakrywania całych przestrzeni)

o       pustka

o       mierność twórcza

·         Powieściowo:

o       naturalizm,

o       impresjonizm (obecność barw: czerwień – np. dom Hertensteina, fiolet),

o       obiektywizm,

o       brak analiz,

·         kobiety,

·         sztuka,

·         używki,

·         cynizm,

·         sława,

·         dopełnienie interpersonalne (wchodzenie w relacje pana i niewolnika)

miejsce akcji: niewiadomo jakie miasto, bohaterowie, których imion często nie znamy
Karol Jelsky – „zniemczony Polak” zniemczeni Polacy byli określani imieniem Karol

Agni – (tłum. ogień) bóg z panteonu hinduistycznego (podobieństwo do europejskiego Prometeusza wiążący się z ogniem) – kwestie buddy styczne, Berent myli często buddyzm z Hindi

·         Człowiek, który cierpi i umiera wypalony, daje żyzną glebę przyszłym pokoleniom,

Z Schopenahuera:

·         Pragnienie jest bolesne, ale jego zaspokojenie zrodzi przesyt – posiadanie czegoś odbiera urok pragnienia i rodzi przesyt

·         Bieżące zaspokajanie pragnień sprawia, że człowiek ogranicza swoje cierpienie poprzez zaspokajanie

·         Kwintesencją życia nie jest gaszenie pragnień, ale poznanie i rozkoszowanie się pięknem – ludzie, którzy potrafią dostrzec piękno, są wrażliwsi, samotni i odmienni

·         Sztuka przynosi ukojenie

·         Artysta jest geniuszem niezrozumiałym

·         Artysta: obiektywny, patrzy szeroko, prawdziwie, inaczej

·         Rzeczą samą w sobie jest wola,

·         Ciągłe dążenie do zaspokojenia,

·         Nuda jest złem prowadzącym do samobójstwa

·         Nie można pozbyć się cierpienia, ale zmienia się tylko jego postać (zazdrość, chciwość, popęd); cierpieniu towarzyszą rozmaite emocje

·         Przed nami pozostaje tylko nicość, przed którą broni się wola życia

·         Życie to jest tęsknota, pragnienie

Borowski:

·         Wyidealizowany obraz swojej matki, próbował szukać kobiet, które odpowiadałyby obrazowi własnej matki,

·         W konflikcie z ojcem

·         Borowskiemu brakowało matczynej miłości i uwagi ze strony ojca,

·         Pustka i ból wywołane poszukiwaniem nienazwanych potrzeb, nie wiedział czego poszukuje

·         Esteta: przyglądał się wyglądowi kobiet (ocz, włosy)

·         Demonstrował swoje odczucia – potęgował emocje, które mu towarzyszyły; we wszystkim się zatracał (smutek, rozpacz, miłość, niespełnienie)

·         Wysoko ceni swój własny talent,

·         Od pragnienia poprzez nasycenie do przesytu

·         Fetyszyzacja kobiecego ciała: stopy i dłonie – kobiety traktował instrumentalnie (odda Zosię)

·         Portret matki celebruje, wiesza pod krzyżem, spowiada się mu; kobiety go zgubią, obraz jest odbiciem pragnień bohatera; później myśli, że matka przekazała mu swoje cierpienia, uśmiech matki uśmiechem sfinksa (tajemniczym),

·         Brakuje mu duszy od matki

·         Borowski – Narcyz – Ikar (sztuka, której piękna nie da się osiągnąć – powieść jest silnie intertekstualna: bogata symbolika m.in. mitologiczna, ponadto czerpanie z Przybyszewskiego)

Jelsky:

·         Dziennikarz, pół-Polak pół-Niemiec

·         Dobry Europejczyk (nie do końca identyfikuje się z Polską)

·         Zarozumiały, nie poddaje się autorefleksjom,

·         Arogancki, cyniczny,

·         Obdarzony przenikliwym analitycznym umysłem

·         Uważa, że tworzy artystów

·         Puste serce – nie jest zdolny do jakichkolwiek uczuć (wykorzystuje Zosię)

·         Egocentryczny, zapatrzony w siebie,

·         Zosia – prosta dziewczyna, nieatrakcyjna fizycznie, (Zosia pojawia się w rozmowie z Borowskim, w listach – jest postacią nierealną, wyobrażeniem)

·         Tłum – ludzie są do siebie podobni, nie postrzega społeczeństwa jako jednostek, ale jako masę, na którą można wpływać; jest wielki Jelsky i tłum – bohaterowie nie czują się częścią tłumu

·         Jelsky – mieszkaniec wieży z Kości Słoniowej,

·         Jelsky w młodości: Maryna- wykorzystał ją, obiecał małżeństwo, a później ją porzucił; jego stosunek do ludzi jest okropny;

·         Miał wizję posłannictwa sztuki – przeciwstawienie poglądom Kunickiego; Jelsky chciał się dowartościować przy Kunickim, ponieważ Muller go porzucił („Talenciku nie masz, nie masz, nie masz…”)

·         Jelsky chce wystawić dramat: oparty na Borowskim;

·         Siedzi w kawiarni jak sęp i czeka na temat, który mógłby opisać,

·         Jelsky nie wie czy popełnić samobójstwo, ponieważ jest pusty, nie ma serca, którym powinien patrzeć; nie był on prawdziwym artystą, nie był więc wewnętrznie rozdarty

Henryk:

·         Zajmowanie się sztuką związane z grzechem, kobietą,

·         Zewnętrzne bodźce wpływające na uczucia bohatera: odgłosy, dźwięki, elementy muzyczne (np. bohater jest cienistą plamą)

·         Przebóstwienie postaci prawdziwej: Hilda to sztuka (u Borowskiego matka to sztuka)

Hilda:

·         Blask chwały i sukcesu, postać ciesząca się popularnością ze strony publiczności,

·         Henryk jest niewolnikiem cielesności Hildy,

·         Hilda potrzebuje być w świecie („Na złej stopie ja żyć chcę”)