[ Pobierz całość w formacie PDF ]
1
9.
M
OJ
ś
ESZ I
M
IRIAM
:
JAK M
Ą
DRZE
„
MAMKOWA
Ć
”
RODZE
Ń
STWU
?
(W
J
2,1-10)
Cel
• rozpoznawanie istnienia granic w braniu odpowiedzialności za młodsze rodzeństwo
• umiejętność podejmowania we właściwy sposób roli „mamy/taty” wobec rodzeństwa
Materiały
• kartki niezbędne dla „piramidy priorytetów”
• „Dekalog rodziców”, w: P. P
ELLEGRINO
,
Mali dzisiaj, doro
ś
li jutro. Propozycje wychowawcze
dla dorastaj
ą
cych
, Warszawa 1995, 174 (zał. 9.1)
Metody
• piramida priorytetów
• burza mózgów
• szczepionka
W
PROWADZENIE BIBLIJNE
Tym razem stajemy wobec tekstu, który pozornie tylko mówi niewiele o relacji w rodzeństwie.
W komentarzach zwraca się uwagę przede wszystkim na kontekst historyczny, kulturowy i
teologiczny opisanego tam zdarzenia.
Kontekst historyczny
Upłynęło juŜ wiele lat od śmierci Józefa i opisanych w Księdze Rodzaju dziejów patriarchów.
Przodkowie Izraela pozostawali w Egipcie długo (według Wj 12, 40 było to 430 lat). Nie ma juŜ
sprzyjającej potomkom Józefa dynastii Hyksosów rządzącej Egiptem. Około 1550 roku przez Chr.
nastała nowa dynastia, która uczyniła Izraelitów swoimi niewolnikami. Początek Księgi Wyjścia
(rozdz.1) przenosi nas w I połowę XIII wieku przed Ch., kiedy to Izraelici są wykorzystywani przy
budowie nowych miast-magazynów w urodzajnej delcie Nilu (Wj 1,11). Pomimo cięŜkich
warunków pracy i Ŝycia ludność izraelska wciąŜ wzrasta, co budzi lęk faraona, który wydaje dekret
nakazujący uśmiercanie wszystkich noworodków płci męskiej. MojŜesz jednak zostaje cudownie
uratowany (Wj 2,1-10). Jego matka włoŜyła go do koszyka powleczonego smołą, który unosząc się
na wodach Nilu, został dostrzeŜony przez córkę faraona. Ta powierzyła uratowane niemowlę jego
własnej matce, która została wskazana przez jego siostrę, Miriam. Gdy MojŜesz podrósł, wrócił na
dwór faraona, gdzie odebrał gruntowne wykształcenie.
Dalsza historia MojŜesza związana jest z odkryciem przez niego swojej toŜsamości Hebrajczyka,
gdy stanął w obronie swoich uciskanych przez Egipcjan współbraci. Na dalszą historię, ujmując ją
w duŜym skrócie, składa się jego ucieczka na pustynię, powołanie przez Boga u stóp Synaju na
wyzwoliciela uciskanych Izraelitów, wyprowadzenie ich na pustynię, gdzie po czterdziestu latach
dzięki BoŜej Opatrzności docierają do ziemi obiecanej ich przodkom.
Kontekst kulturowy
O realiach tamtych czasów moŜna dowiedzieć się z wielu opracowań, przynoszących równieŜ
dokumentacje fotograficzną
1
.
Gdy chodzi o relację biblijną w Wj 1–2, to znajduje ona w wielu swoich punktach potwierdzenie
w archeologii i w tekstach pozabiblijnych (np. budowa Pitom i Ramzes, sposób wyrabiania cegieł,
Sygnalizuję tylko dwie prace:
Biblia dla ka
Ŝ
dego: Ksi
ę
ga Rodzaju – Ksi
ę
ga Wyj
ś
cia
, G. Ravasi, red. polski H.
Witczyk, Kielce 1995, 203-205, oraz
Wielkie wydarzenia czasów biblijnych
, red. B. Metzger i in., Prymasowska Seria
Biblijna, Warszawa 1998, 30-31. Na stronie internetowej www.prorok.win.pl (podstrona: „Wykłady z Biblii dla
studentów humanistyki”; następnie „Geografia biblijna (zdjęcia)”, fotografie nr 6-10) moŜna znaleźć równieŜ pewien
materiał ilustracyjny.
1
2
roboty przymusowe obcej ludności). Nie budzi teŜ wątpliwości sposób uratowania MojŜesza,
łącznie z jego adopcją przez córkę faraona. Koloryt egipski oddaje równieŜ jego imię. Wprawdzie
Biblia (Wj 2,10) podaje jego etymologię hebrajską („wydobyty z wody”), ale w istocie jest to imię
pochodzenia egipskiego. Pochodzi od egipskiego słowa
ms
oznaczającego „urodzić się”, które było
często złączone z imieniem boga (np. Ramzes oznacza „syn boga Ra”).
Kontekst teologiczny
Pierwsze dwa rozdziały Księgi Wyjścia przygotowują opowiadanie o wyjściu (
exodusie
)
Izraelitów z Egiptu. Jest to wydarzenie fundamentalne dla historii zbawienia. Poprzez osobę
MojŜesza Bóg potwierdza swoje zaangaŜowanie na rzecz potomstwa Abrahama, z którym zawiera
u stóp góry Synaj przymierze. Ustanowiona tam relacja stanowi o Izraelu jako ludzie Jahwe. W
dalszej perspektywie Biblii
exodus
z Egiptu słuŜy za pierwowzór nowych
exodusów
: ten drugi
będzie z niewoli babilońskiej w VI w. przed Ch. (mówi o tym szeroko druga część Księgi Izajasza,
rozdz.40-55), zaś ostateczny
exodus
będzie miał wymiar duchowy, w którym kaŜdy człowiek pod
wodzą nowego MojŜesza – Chrystusa zostanie wyzwolony z niewoli grzechu i przeprowadzony
przez doświadczenie śmierci duchowej ku nowemu Ŝyciu w Chrystusie (ten paralelizm zauwaŜa się
przede wszystkim w Ewangelii wg św. Mateusza). Samo uratowanie MojŜesza z wód Nilu u Ojców
Kościoła jest postrzegane jako zapowiedź chrztu świętego.
Miriam
PowyŜszy komentarz nic jeszcze nie powiedział o Miriam. Oddaje to pewne milczenie o siostrze
MojŜesza w samej Biblii. Wspomniana jest jako ta, która przyczynia się do uratowania Mojzesza
(Wj 2,4-8). W czasie wędrówki przez pustynię zajmuje szczególne miejsce wśród kobiet
izraelskich, którym przewodzi jako prorokini, co oddaje jej pieśń uwielbienia Boga po tym, jak
przeprowadził ich przez Morze Czerwone (Wj 15,20-21). W Lb 12 staje wraz z Aaronem, swoim
bratem, w opozycji do MojŜesza, domagając się uznania przez niego swojej pozycji prorokini. Za
karę zostaje dotknięta trądem, z którego zostaje po tygodniu uzdrowiona dzięki wstawiennictwu
MojŜesza. W tradycji prorockiej jest postrzegana za postać równowaŜną w historii zbawienia
osobom Aarona i MojŜesza (Mi 6,4). Umarła jeszcze na pustyni w Kadesz przez wejściem do ziemi
obiecanej (Lb 20,1).
Proponowane spotkanie ukazuje z jednej strony rolę, jaką odegrała Miriam w uratowaniu
MojŜesza. Z drugiej zaś strony słuŜy refleksji nad sytuacją starszego rodzeństwa, które nierzadko
musi się wyzwolić z roli „mamy/taty” pełnionej wobec swego (młodszego) rodzeństwa.
K
ONSPEKT SPOTKANIA
I. Słowo Miriam ratuje
Ŝ
ycie Moj
Ŝ
esza
• Proklamacja tekstu Wj 2,1-10
• Praca w grupach
• Metoda „piramidy priorytetów”
• Rekonstrukcja charakteru Miriam
II. Miriam w roli „mamy”
• Problem „matkowania” Miriam w świetle Wj 2 i Lb 12
• „Burza mózgów” – skojarzenia uczestników z pojęciem „matkowania”
III. Jak m
ą
drze „matkowa
ć
” rodze
ń
stwu?
• Metoda „szczepionki”
• Konfrontacja z doświadczeniem „matkowania” pewnych osób
• UłoŜenie „dekalogu” dla matkujących rodzeństwu
3
S
CENARIUSZ SPOTKANIA
I. Słowo Miriam ratuje
Ŝ
ycie Moj
Ŝ
esza
1. Proklamacja tekstu Wj 2,1-10
Przed odczytaniem tekstu uczestnicy otrzymują polecenie zwrócenia uwagi na miejsca, gdzie
pojawia się postać Miriam (ww.4.7.8)
2. Rekonstrukcja charakteru Miriam
• Praca w grupach
• Metoda „piramidy priorytetów”
• Grupy otrzymują po sześć karteczek, na których maja wypisać cechy charakteru Miriam, o
których moŜna wnioskować na podstawie informacji zawartych w Wj 2,1-10.
Sugestia dla prowadz
ą
cego
Uczestnikom nale
Ŝ
y wyja
ś
ni
ć
,
Ŝ
e w tek
ś
cie nie znajdzie si
ę
Ŝ
adna cecha nazwana wprost. Jest to
charakterystyczne dla narracji biblijnych,
Ŝ
e mówi
ą
niewiele o uczuciach czy my
ś
lach bohaterów.
Osob
ę
Miriam mo
Ŝ
na pozna
ć
przez jej działanie. Dlatego nale
Ŝ
y zwróci
ć
uwag
ę
na to, co mówi
ą
o
niej czynno
ś
ci, które podejmuje.
• W dalszym etapie działania polecenie zbudowania piramidy: u podstawy trzy kartki, w środku
dwie, zaś na szczycie jedna. Zasady ułoŜenia: u podstawy cechy uznane za mniej waŜne, na
szczycie – najwaŜniejsza. Efekt pracy naklejamy na arkusz papieru.
• Podsumowanie: przedstawiciele grup omawiają swoje propozycje wraz z ich uzasadnieniem.
II. Miriam w roli „mamy”
1. Problem „matkowania” Miriam w Wj 2,1-10
• Rozmowa o roli Miriam w uratowaniu MojŜesza
Kim była Miriam?
Kto uratował MojŜesza?
Jaką rolę odegrała w tej historii Miriam?
Sugestie dla prowadz
ą
cego
Pytania pozornie tylko s
ą
proste. Relacja Miriam wobec Moj
Ŝ
esza była bowiem czym
ś
wi
ę
cej ni
Ŝ
tylko siostrzan
ą
. Wprawdzie swój udział w uratowaniu Moj
Ŝ
esza maj
ą
trzy kobiety: jego mama,
siostra, ksi
ęŜ
niczka egipska, ale decyduj
ą
ce znaczenie ma działanie Miriam. Ona wchodzi niejako w
funkcj
ę
mamy dla Moj
Ŝ
esza w momencie, w którym rzeczywista mama nie jest w stanie zatroszczy
ć
si
ę
o synka: czuwa nad nim z daleka (w.4), broni jego
Ŝ
ycia (w.7), przyprowadza go na powrót do
domu rodzinnego (w.8). Mo
Ŝ
na zatem powiedzie
ć
,
Ŝ
e Miriam w jakim
ś
sensie musiała „matkowa
ć
”
Moj
Ŝ
eszowi.
2. „Matkowanie”, które nie pozwala by
ć
Miriam siostr
ą
– prezentacja Lb 12
• Pogadanka
Miriam jawi się jako dziewczyna odwaŜna, przebiegła, mądra, kochająca i zatroskana o brata. W
tym jednak zawiera się juŜ pewne niebezpieczeństwo, jakie niosło z sobą „matkowanie”. Widać to
szczególnie w Lb 12. W wydarzeniu tam opisanym dochodzi do swoistej rywalizacji między
Miriam i MojŜeszem, jej młodszym bratem, o pierwszeństwo we wspólnocie Izraela. Miriam zdaje
się domagać od MojŜesza, by ten uznał jej pozycję, rolę i zasługi, by widział ją wciąŜ jako „starszą
siostrę”, której winien się podporządkować. W tle konfliktu jest inna kobieta – Kusztyka, która była
4
Ŝoną MojŜesza i zajęła w sposób naturalny miejsce przynaleŜne dotąd Miriam jako tej, która miała
wpływ ma decyzje brata. Zatem mówienie o „matkowaniu” Miriam MojŜeszowi nie jest tyko
psychologizowaniem.
3. „Matkowanie” dzisiaj
• Metoda „burzy mózgów”
• Skojarzenia z „matkowaniem” rodzeństwu
Sugestie dla prowadz
ą
cego
Powy
Ŝ
sza propozycja działania stanowi swoiste forum dla wyra
Ŝ
enia zarówno pozytywnych, jak i
negatywnych skojarze
ń
z do
ś
wiadczeniem „matkowania”, które nierzadko jest udziałem
uczestników. Nie chodzi o cenzurowanie ich wypowiedzi czy te
Ŝ
sugerowanie ich kształtu. Raczej
jest to okazja, by u
ś
wiadomili sobie własn
ą
sytuacj
ę
bycia siostr
ą
/bratem. B
ę
d
ą
mogli równie
Ŝ
dostrzec,
Ŝ
e pewne odczucia (postawy) odpowiedzialno
ś
ci za rodze
ń
stwo nie s
ą
w
Ŝ
aden sposób ich
zadaniem, gdy
Ŝ
ich rol
ą
jest by
ć
siostr
ą
/bratem, a nie rodzicem.
Najcz
ęś
ciej s
ą
to sytuacje powodowane nieodpowiedzialno
ś
ci
ą
rodziców, którzy zarzucili swoje
obowi
ą
zki rodzicielskie, a które zostały przej
ę
te przez które
ś
z dzieci w poczuci winy za negatywne
zachowanie rodziców. Potrzeba u
ś
wiadomienia sobie podstawowego prawa do bycia rodze
ń
stwem,
a nie rodzicami. Efektem tego spotkania nie b
ę
dzie wprawdzie pomysł na rozwi
ą
zanie tych sytuacji,
gdy
Ŝ
te s
ą
na ogół bardziej zło
Ŝ
one. Ale by
ć
mo
Ŝ
e refleksja o „matkowaniu” pomo
Ŝ
e któremu
ś
z
uczestników zwróci
ć
si
ę
o konkretn
ą
pomoc.
Oprócz takich sytuacji (niedalekich od patologicznych) jest szereg innych zachowa
ń
, w których
objawia si
ę
pozornie niewinne „matkowania”, np. poczucie wy
Ŝ
szo
ś
ci, wszystko-wiedzenia,
narzucania swoich pomysłów, itd. Omawiaj
ą
c te wypowiedzi, warto zwróci
ć
uwag
ę
na
podmiotowo
ść
ka
Ŝ
dego z rodze
ń
stwa, niezale
Ŝ
nie od jego wieku. Równocze
ś
nie „matkowaniu” nie
sprzeciwia si
ę
pro
ś
ba rodziców o przypilnowanie w pewnych sytuacja młodszego rodze
ń
stwa,
pomocy w lekcjach. Chodzi o wykluczenie tych zdarze
ń
, gdzie ten drugi staje si
ę
nagle wył
ą
cznie
przedmiotem działania.
III. Jak m
ą
drze „matkowa
ć
” rodze
ń
stwu?
1. Prezentacja trzech ró
Ŝ
nych do
ś
wiadcze
ń
„matkowania”
2
Mojego młodszego brata traktowałam zawsze jak małe dziecko, za
któretrzebamyśleć,wszystkozrobić,przypilnować,decydować.
Całe moje Ŝycie matkowałam młodszej siostrze. Nigdy nie miałam
czasu dla siebie, zawsze Ŝyłam troską o nią. Nie myślałam o sobie,
swojejprzyszłości.Nawetteraz,gdymajuŜswojąrodzinę,Ŝyjęjej
Ŝyciem.
Musiałembyćoparciemdlacałegorodzeństwa,cowymagałoodemnie
twardości,wytrzymałościipracowitości.ByłomicięŜko,alenigdysię
nie skarŜyłem, chociaŜ tak naprawdę byłem zbuntowany w sercu.
TerazteŜ,Ŝewszystkospadłonamnie.
PowyŜsze historie wykorzystują pewne doświadczenia, które zostały przedstawione w róŜnych miejscach ksiąŜki
Adele Faber i Elaine Mazlish,
Rodze
ń
stwo bez rywalizacji. Jak pomóc własnym dzieciom
Ŝ
y
ć
w zgodzie, by samemu
Ŝ
y
ć
z godno
ś
ci
ą, Poznań 1993.
2
5
• Dyskusja mająca na celu określenie źródeł problemu przeŜywania przez te osoby swojej relacji
z rodzeństwem.
Sugestie do opisanych przypadków
a) nieuznanie autonomii, zdolno
ś
ci do działania i my
ś
lenia tego młodszego, przekonanie o jego
nieodpowiedzialno
ś
ci
b) zrezygnowanie z my
ś
lenia o sobie, o swoim dobru,
Ŝ
yciu, szcz
ęś
ciu, nieobecno
ść
rodziców
c) uczucia, które nigdy nie zostały nazwane i wypowiedziane wobec rodze
ń
stwa, stanowi
ą
wci
ąŜ
obci
ąŜ
enie w stosunku do młodszego rodze
ń
stwa; niezgoda na trosk
ę
o rodze
ń
stwo
2. „Dekalog dla matkuj
ą
cej/mu rodze
ń
stwu”
• Metoda „szczepionki”
• Praca w grupach
• W oparciu o propozycję „Dekalogu rodzica” (zał.9.1) grupy mają ułoŜyć podobny dekalog dla
matkującej/go rodzeństwu, mając na uwadze zasygnalizowane wcześniej problemy związane z
„matkowaniem” (zatem z punktu widzenia metody jest to wariant „szczepionki”).
D
EKALOG RODZICA
1.Niekrzycz(ewentualnierazwmiesiącu)
2.NieróbwięcejniŜtrzeba(gdziezadobramatka,tamnicniewarta
córka)
3.Pamiętajomiłości(jedyniemiłośćprzekonuje)
4. Świećprzykładem(wwychowaniusłowasąmałowaŜne)
5. Naucz się mówić (broń moŜe zwycięŜyć, ale jedynie słowo moŜe
przekonać)
6.Pamiętaj,abyśbyłzawszeprzykłademdlaswojegodziecka(słowo
todźwięk,przykładtodowód)
7.Niemusiszbyćnieomylny(nazbytbłyszczącelustraoślepiająoczy)
8.Niezapominajcieomodlitwie(modlitwatoniewypowiadaniesłów,
aleotrzymywaniesiły)
9. Pamiętajcie, abyście byli uśmiechnięci (rodzice, którzy nie lubią
wychowywać,minęlisięzeswoimpowołaniem)
10. Nie chciej tego, aby twoje dziecko było inne niŜ jest (kaŜdy
człowiekjestcenny,kaŜdyczłowiekjestniezwykły)
• Propozycja pracy w domu
Opisać całe wydarzenie z Wj 2,1-10 z perspektywy Miriam, identyfikując się z jej uczuciami i
myślami, opowiadając w jej imieniu.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]