[ Pobierz całość w formacie PDF ]

8 I 2009

✗                  dominacja: poezji – do 1944; prozy – od połowy lat 60.; potem znów poezja

✗                  na łamach „Odrodzenia” ankieta o prozie XX-l. – spór o to: nikt z pisarzy nie wypowiedział się pozytywnie o niej (1 z jej cech to psychologizm)

1.       Proza na progu nowej Polski – co się dzieje po 1918.

2.       Wewnętrzne podziały w prozie.

3.       Przemiany prozy realistycznej (co zostało z pozytywizmu, a co jest nowe?)

4.       Psychologizm.

5.       Kariera form niefabularnych (strategie dokumentarystyczne, eseistyka, rozwój reportażu)

Ad. 1.

✗                  3 elementy, które decydują o obrazie polskiej prozy:

a)       nowa sytuacja historyczna – robi coś innego z prozą; nowy nurt – obywatelski (Przedwiośnie, Żeromski); zmaganie się z mitem narodowym

b)       nowe idee światopoglądowe (Freud, Nietzsche)

c)       analogie do przemian w prozie europejskiej (Czarodziejska góra, Ulisses, W poszukiwaniu straconego czasu): Iwaszkiewicz – Mann, Dostojewski, Proust; Kawka; Remarque

✗                  debiutują ci narodzeni przed 1918: Żeromski, Nałkowska, Kaden Bandrowski, Strug:

u      zakorzenieni w poetyce młodopolskiej

u      przemiany w konstrukcji narratora (już nie wszechwiedzący), fabuły

u      proza fabularna + poetycka (połączenie)

✗                  jasne/ciemne X-lecie:

jasne: dominuje poezja

ciemne: dojście do głosu prozy: debiutuje Gombrowicz, Andrzejewski (Ład serca), powieść historyczna przedwojenna (Hanna Malewska, Zofia Kossak-Szczucka, Teodor Parnicki)

Ad. 2.

3 podziały:

I. Michał Głowiński – 3 tendencje się przenikają

a)       realistyczna: zakorzenione w tradycji Noce i dnie Dąbrowskiej (porównaj dworki w Soplicowie i Serbinowie)

b)       psychologiczna:

n        nowe wątki:

✔      Bergson, Freud: dylemat Barbary, co ją łączyło z Toliboskim, co z Bogumiłem

✔      aktywny stosunek do historii: bohaterowie pokazują 2 historiozofie – Barbara i Bogumił inaczej mówią o powstaniu

n        Cudzoziemka – Róża:

✔      formalnie inna od Nocy...

✔      akcja: 1 dzień, kilka wydarzeń – jest ramą modalną całości

✔      nieustanne powracanie Róży do wydarzeń z przeszłości – poznajemy jej życie (niechronologicznie)

✔      miejsce akcji: 1 pokój

✔      mowa pozornie zależna, strumień świadomości

✔      ta konstrukcja tekstu skupia uwagę czytelnika na psychice bohaterki, a nie oglądzie społecznym

✔      zmaganie się Róży ze swoimi kompleksami

✔      spotyka doktora, który odkrywa źródło jej problemów

✔      zakończenie jest nietendencyjne

Noce i dnie

Cudzoziemka

realizm

saga rodzinna

wewnętrzne studium człowieka

psychologizm też jest obecny: skomplikowana Barbara – nieskomplikowany Bogumił

psychologizm

obraz epoki

strona społeczna

język nieprzezroczysty (tendencje dokumentarystyczne)

język zmanieryzowany

c)       groteskowa

II.                  Kwiatkowski

a)       weryzm

b)       eksperyment

c)       fantastyka (naukowa)

III.                Jarzębski

Ad. 3.

✗                  realizm to:

1. konwencja literacka: świat jest zasadniczo poznawalny, istnieje prawda obiektywna, którą można pokazać przez literaturę (Noce i dnie, Nad Niemnem, Lalka)

2. doktryna

✗                  konstrukcja bohatera realistycznego:

n        realizm krytyczny: bohater zależny od konstrukcji społeczeństwa (Wokulski)

n        proza naturalistyczna: Zola, bohater zależny od biologizmu, redukowany do popędów, zwłaszcza w sytuacjach skrajnych

n        w XX-l. determinanta psychologiczna: Malewska, Parnicki, Iwaszkiewicz – bohaterowie zostawiają znaki zapytania

✗                  co się zmienia?

a)       nowe obszary tematyczne

I.        proza obywatelska: pojawia się pytanie „Jaka Polska?”

✔      nurt powieści politycznej: fenomen XX-l., później tego nie było, powraca w ostatnich latach

✔      Wiatr od morza, Przedwiośnie (Cezary Baryka postawiony wobec 3 mitów: „szklanych domów”, wolnej PL, antymit – rewolucyjny) – Żeromski

✔      Generał Barcz, Czarne skrzydła – Juliusz Kaden Bandrowski

✔      Pokolenie Marka Świdy – Andrzej Strug

II.      proza „małego realizmu”

✔      rezygnuje z opisu wlkich struktur społecznych na rzecz mikrostruktur (małych wspólnot)

✔      był postulatem grupy Przedmieście (1933-37): W-wa, Lwów; założycielka: Helena Boguszewska; członkiem był m.in. Gustaw Morcinek

✔      pokazywanie małej grupy społecznej, np. Śląsk – Morcinek: Wyrąbany chodnik, Łysek z pokładu Idy

✔      Dziewczęta z Nowolipek – Pola Gojawiczyńska

✔      Hłasko

✔      Uniłowski – Wspólny pokój: powieść z kluczem o środowisku artystycznym XX-l. warszawskiego, związanym z Kwadrygą, Skamandrytami; główny bohater to porte parole Uniłowskiego; żywioł groteski: fantastyczne wizje rzeczywistości

✔      nurt ten był ważnym pktem tradycji negatywnej realizmu socjalistycznego (nazywał się Wielkim Realizmem)

✔      Przedmieście: założenie dokumentaryzmu w prozie (świat jako dokument)

III.    nurt wiejski: Jalu Kurek, Józef Morton, Piętak

IV.   powieść popularna – początek jej to XX-l.

✔      Tadeusz Dołęga Mostowicz – Kariera Nikodema Dyzmy, Profesor Wilczur, Znachor: proza dobrze napisana, brak plusów poznawczych

✔      Henryk Worcel – Zaklęte rewiry: środowisko restauratorów od kuchni, zaplecze

✔      Sergiusz Piasecki – Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy

✔      Ferdynand Goetel

V.      powieść historyczna – zasadnicze 2 nurty:

i.         tradycyjny

✔      Henryk Sienkiewicz patronuje

✔      Zofia Kossak-Szczucka – Błogosławiony Jan Sarkander ze Skoczowa, Krzyżowcy, Król trędowaty

✔      Jan Parandowski – Dysk olimpijski, Niebo w płomieniach

ii.       nowoczesny

✔      Hanna Malewska (absolwentka KUL-u) – Żelazna korona

✔      Teodor Parnicki – Srebrne orły (Chrobry nie wierzy w mity polityczne. Jeśli odbierze Srebrne Orły, będzie tylko wasalem Niemiec)

b)       nowe formy artystyczne, nowy język

IMPRESJONIZM – Żeromski (żeromszczyzna = bebechowatość)

✔      pojawienie się partii lirycznych

✔      rozluźnienie fabuły

✔      brak umotywowania psychologicznego

✔      symbolika, metaforyka (np. rozdarta sosna z Ludzi bezdomnych, „szklane domy”)

✔      erotyzm

EKSPRESJONIZM

1. Generał Barcz

✔      powieść z kluczem

✔      o Piłsudskim

✔      pokazuje rozczarowanie rządami Piłsudskiego

✔      Kaden Bandrowski opowiadał się za Piłsudskim

✔      zakończenie: spotkanie Barcza z pisarzem Rasińskim (alter ego pisarza KB)

✔...